نقص فاکتور 11

نقص فاکتور 11 (F11 deficiency)

OMIM: #612416

توصیف بیماری

نقص فاکتور ١١ ، اختلالیست که میتواند منجر به خونریزی غیرعادی به علت کمبود (نقص) پروتئین فاکتور ١١ ( در ایجاد لخته خون مشارکت میکند) شود. این بیماری بر اساس درجه نقص پروتئین فاکتور ١١ به نوع شدید یا نسبی طبقه بندی میشود.  اگرچه ، بدون در نظر گرفتن شدت نقص پروتئین ، بیشتر افراد بیمار مشکلات نسبتا ملایم خونریزی داشته و برخی افراد با این بیماری اگر علائمی داشته باشند ، بسیار ناچیز است. رایج ترین ویژگی نقص فاکتور ١١ خونریزی طولانی بعد از جراحی یا ضربه ، بویژه در حفره های دهان و بینی یا مجاری ادراری میباشد.

اگر خونریزی بعد از جراحی درمان نشود، توده جامدی متشکل از خون سفت شده ( hematomas) ممکن است در محل جراحی باقی بماند. دیگر علائم و نشانه های این اختلال میتواند شامل خونریزی بینی مکرر ، کبودی آسان ، خونریزی زیر پوستی و خونریزی لثه  باشد. زنان با این اختلال میتوانند خونریزی قاعدگی سنگین یا طولانی  ( menorrhagia) یا خونریزی طولانی بعد از زایمان داشته باشند. برخلاف دیگر اختلالات خونریزی دهنده ، خونریزی ناگهانی درون ادرار ( هماچوری) ،  دستگاه گوارش یا حفره جمجمه در نقص فاکتور ١١ شایع نیست ، اگرچه این علائم میتوانند در افراد با بیماری شدید ظاهر شوند. خونریزی درون ماهیچه ها یا  مفاصل ، که میتواند منجر به ناتوانی طولانی مدت در دیگر اختلالات خونی شود ، معمولا در این بیماری ظاهر نمیشود.

فراوانی

نقص فاکتور ١١ تقریبا  ١ در ١٠٠٠٠٠٠ نفر از افراد جهان تخمین زده میشود . نقص شدید این بیماری در افراد یهودی تبار اروپای مرکزی و شرقی ( اشکنازی) بسیار شایع تر است ( در حدود ١ در ٤٥٠ فرد از این جمعیت). به گزارش محققان ، شیوع دقیق نقص فاکتور ١١ ممکن است از میزان گزارش شده بیشتر باشد ، زیرا موارد ملایم این اختلال اغلب تحت مراقبت پزشکی قرار نمیگیرند.

دلایل بیماری

بیشترین موارد نقص فاکتور ١١ به علت جهش های ژن F11  ،  که دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئین فاکتور ١١ فراهم میکند ، ایجاد میشوند. این پروتئین در آبشار کوآگلوتینه کننده ( یک سری واکنش های شیمیایی که در پاسخ به جراحت باعث ایجاد لخته خون میشوند) نقش ایفا میکند. بعد از جراحت ، لخته ها رگ های خونی را مهر و موم میکنند تا از خونریزی جلوگیری کرده و ترمیم رگ های خونی را آغاز کنند. جهش های ژن F11  منجر به کمبود (نقص) فاکتور ١١ عملکردی میشوند. این نقص ، آبشار کوآگلوتینه کننده را ناقص کرده ، فرآیند لخته شدن خون را کند کرده و منجر به مشکلات خونریزی مرتبط با این بیماری میشود. میزان فاکتور ١١ عملکردی باقیمانده ، بسته به نوع جهش و اینکه یک یا هر دو کپی از ژن F11 در هر سلول دارای جهش میباشد یا نه ، متنوع است.

اگرچه شدت مشکلات خونریزی در افراد لزوما مرتبط با میزان فاکتور ١١ در جریان خون نیست و میتواند حتی در میان یک خانواده متغیر باشد . دیگر فاکتورهای محیطی و ژنتیکی نیز احتمالا در تعیین شدت بیماری نقش ایفا میکنند. برخی موارد نقص فاکتور ١١ از طریق جهش های ژن F11 ایجاد نمیشوند. در این موارد ، بیماری نقص فاکتور ١١ اکتسابی نامیده میشود. این حالت میتواند در نتیجه اختلالات دیگر ایجاد شود مثلا در شرایطی که سیستم ایمنی عملکرد نامناسب داشته و به پروتئین فاکتور ١١ حمله میکند. به این علت که فاکتور ١١ ابتدا توسط سلولهای کبد ساخته میشود ، نقص فاکتور ١١ اکتسابی میتواند در نتیجه بیماری کبدی شدید یا پیوند کبد از فرد بیمار نیز ظاهر شود. بعلاوه در حدود ٢٥ درصد افراد با اختلالی دیگر به نام سندرم نونان ، نقص فاکتور ١١ دارند.

الگوی توارث

نقص فاکتور ١١ با الگوی اتوزومال مغلوب انتقال میابد ، به این معنی که هر دو کپی ژن F11 در هر سلول فرد بیمار حاوی جهش میباشند. والدین این افراد هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته حمل میکنند و نقص فاکتور ١١ نسبی دارند ، آن ها ندرتا علائم و نشانه های شدید بیماری را نشان میدهند. در برخی خانواده ها ، این بیماری با الگوی اتوزومال غالب به ارث میرسد ، به این معنی که یک کپی از ژن F11 تغییریافته برای ایجاد بیماری کافی است. در این موارد فرد بیمار یک والد بیمار دارد. نوع اکتسابی نقص فاکتور ١١ ، ارثی نبوده و در میان خانواده ها منتقل نمیشود.