- تعیین توالی تمامی اگزون های ژن CFTR
سیستیک فیبروزیس
سیستیک فیبروزیس (Cystic fibrosis)
توصیف بیماری سیستیک فیبروزیس
سیستیک فیبروزیسیک یا فیبروز کیستی بیماری ارثی است که از طریق تجمع موکوز ضخیم و چسبنده که میتواند به بسیاری از اندام های بدن آسیب بزند شناسایی میشود. شایع ترین علائم بیماری شامل آسیب پیشرونده به سیستم تنفسی و مشکلات مزمن سیستم گوارش میباشند. ویژگیهای این بیماری و شدت آن ها در میان افراد مبتلا متنوع میباشند. موکوز یک ماده لغزنده میباشد که پوشش داخلی مجاری تنفسی ، سیستم گوارش ، سیستم تولیدمثلی و اندام ها و بافت های دیگر را پوشانده و حفظ میکند. در افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس، بدن موکوزی تولید میکند که بطور غیرطبیعی ضخیم و چسبنده میباشد. این موکوز غیرطبیعی میتواند مجاری تنفسی را مسدود کرده و منجر به مشکلات شدید تنفس و عفونت های باکتریایی در ریه ها شود. این عفونت ها باعث سرفه مزمن ، خس خس کردن و التهاب میشوند. با گذر زمان ، تجمع موکوز و عفونت ها باعث آسیب ریوی دائم از جمله تشکیل بافت زخم ( فیبروز ) و کیست هایی در ریه ها میشوند.
بیشتر افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس دارای مشکلات گوارشی نیز میباشند. برخی نوزادان مبتلا دارای ایلئوس مکونیوم ، انسدادی در روده که مدت زمان کوتاهی پس از تولد ایجاد میشود ، میباشند. دیگر مشکلات گوارشی ناشی از تجمع موکوز ضخیم و چسبنده در پانکراس میباشند. پانکراس اندامی میباشد که انسولین را تولید میکند ( هورمونی که به کنترل میزان قند خون کمک میکند ). پانکراس آنزیم هایی که به هضم غذا کمک میکنند را نیز میسازد. در افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس، موکوز اغلب به پانکراس آسیب میزند و توانایی اش برای تولید انسولین و آنزیم های گوارشی را معیوب میکند. مشکلات گوارشی میتوانند باعث اسهال ، سوء تغذیه ، رشد ضعیف و از دست دادن وزن شوند. در نوجوانان یا بزرگسالان ، کمبود انسولین میتواند باعث یک فرم از دیابت شود که به عنوان دیابت ملیتوس مرتبط یا فیبروز کیستی[1] (CFRDM ) شناخته میشود.
در گذشته سیستیک فیبروزیسیک بیماری مهلک در دوران کودکی تلقی میشد. با بهبود درمان ها و روش های بهتر برای مدیریت بیماری ، امروزه بسیاری افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس تا دوران بزرگسالی خود به خوبی زندگی میکنند. افراد بالغ مبتلا به سیستیک فیبروزیس مشکلات سیستم های تنفسی ، گوارشی و تولیدمثلی را تجربه میکنند. بیشتر مردان مبتلا به سیستیک فیبروزیس دارای غیاب دوطرفه وازودفران مادرزادی[2] (CBAVD ) میباشند ، بیماری که در آن لوله های حمل کننده اسپرم ( وازودفران ها ) توسط موکوز مسدود میشوند و بطور مناسب ایجاد نمیشوند. مردان مبتلا به CBAVD توانایی پدر شدن را ندارند مگر اینکه تحت درمان باروری قرار بگیرند. زنان مبتلا به سیستیک فیبروزیس ممکن است عوارضی را در بارداری تجربه کنند.
فراوانی سیستیک فیبروزیس
سیستیک فیبروزیس یک بیماری ژنتیکی شایع در جمعیت سفید پوست آمریکا میباشد. این بیماری در 1 در 2500 تا 3500 نوزاد سفید تازه متولد شده رخ میدهد. سیستیک فیبروزیس در گروه های قومی دیگر نادرتر است و حدود 1 در 17000 فرد آمریکایی آفریقایی و 1 در 31000 فرد آمریکایی آسیایی را تحت تاثیر قرار میدهد.
علل بیماری سیستیک فیبروزیس
جهش های ژن CFTR باعث ایجاد سیستیک فیبروزیس میشوند. ژن CFTR دستورالعمل هایی برای ساخت کانالی که ذرات باردار منفی به نام یون های کلر را به داخل و خارج از سلول ها انتقال میدهد فراهم میکند. کلر جزئی از سدیم کلرید ، یک نمک شایع که در عرق یافت میشود ، میباشد. کلر دارای کاربردهای مهمی در سلول ها نیز هست ؛ به عنوان مثال ، جریان یون های کلر به کنترل حرکت آب در بافت ها کمک میکند که برای تولید موکوز نازک و روان ضروری است. جهش های ژن CFTR عملکرد کانال های کلر را مختل کرده و از تنظیم جریان یون های کلر و آب از میان غشاهای سلولی توسط آنها ممانعت میکنند. در نتیجه ، سلول هایی که مجاری ریه ها ، پانکراس و دیگر اندامها را میپوشانند موکوزی تولید میکنند که بطور غیرطبیعی ضخیم و چسبنده است. این موکوز مجاری تنفسی و مجراهای مختلف دیگر را مسدود کرده و باعث ایجاد علائم ویژه سیستیک فیبروزیس میشود. عوامل ژنتیکی و محیطی دیگر احتمالا شدت بیماری را تحت تاثیر قرار میدهند. برای مثال ، جهش در ژن هایی غیر از CFTR ممکن است به توضیح اینکه چرا برخی افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس شدیدتر از افراد دیگر تحت تاثیر قرار میگیرند ، کمک کند. گرچه ، بیشتر این تغییرات ژنتیکی شناسایی نشده اند.
الگوی توارث سیستیک فیبروزیس
این بیماری با الگوی توارث اتوزومی مغلوب به ارث میرسد به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول دارای جهش میباشند. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل میکنند اما معمولا علائم بیماری را نشان نمیدهند.
[1] cystic fibrosis-related diabetes mellitus
[2] congenital bilateral absence of the vas deferens
