زانتوماتوز مغزی-تاندونی

زانتوماتوز مغزی-تاندونی

Cerebrotendinous xanthomatosis

OMIM: #213700

توصیف بیماری زانتوماتوز مغزی-تاندونی

زانتوماتوز مغزی-تاندونی اختلالی است که با ذخیره غیرعادی چربی ها ( لیپیدها) در بسیاری از نواحی بدن شناسایی میشود. افراد مبتلا به این بیماری توانایی تجزیه موثر لیپیدهای خاصی ، بویژه انواع مختلف کلسترول  را ندارند ، بنابراین این چربی ها به شکل برآمدگی های زردرنگ چرب به نام زانتوما در بدن تجمع میابند. این زانتوما ها بیشتر در مغز و بافت های پیوندی به نام تاندون ها که عضلات را به استخوان ها متصل میکنند ، یافت میشوند دقیقا همانطور که در نام این بیماری منعکس میشود ( cerebro  به معنی مغز میباشد و tendinous به تاندون ها ارجاع داده میشود). افراد مبتلا به این بیماری اغلب در اوایل بزرگسالی دچار مشکلات نورولوژیکی میشوند که به نظر میرسد در اثر تجمع غیرطبیعی چربی ها و افزایش تعداد زانتوماها در مغز ایجاد میشوند. مشکلات نورولوژیکی شامل تشنج های مکرر ( صرع ) ، اختلالات حرکتی ، نقص گفتاری (دیس آرتری ) ، از دست دادن حس در بازوها و پاها ( نوروپاتی محیطی ) ، کاهش عملکرد ذهنی ( زوال عقل ) ، توهمات و افسردگی میباشند. زانتوماها میتوانند در ماده چربی که سلول های عصبی را عایق بندی کرده و از آن ها محافظت میکند ( میلین ) تجمع یابند و منجر به تخریب میلین و اختلال در سیگنالینگ عصبی در مغز شوند. تحلیل ( آتروفی ) بافت مغز در اثر ذخایر اضافی چربی نیز در ایجاد مشکلات نورولوژیکی مشارکت میکند.

زانتوماهای تاندون ها در اوایل بزرگسالی تشکیل میشوند. شایع ترین نواحی برای ایجاد زانتوماها تاندون های دست ها ، آرنج ها ، زانوها ، گردن و تاندون آشیل که پاشنه پا را به عضلات ساق پا متصل میکند ، میباشند. زانتوماهای تاندون ممکن است باعث ایجاد سختی و اختلال در انعطاف پذیری تاندون شوند. در حالیکه بسیاری از افراد مبتلا دچار زانتوما در تاندون میشوند ، این برآمدگی ها ممکن است به سادگی در زیر پوست مشخص نباشند. دیگر ویژگیهای این بیماری شامل تاری عدسی چشم ها ( آب مروارید ) و اسهال مزمن در کودکی ، کاهش توانایی تولید و ترشح مایع گوارشی به نام صفرا ( کلستاز ) که میتواند منجر به زردی پوست یا بخش های سفید چشم  ( یرقان ) شود و پوکی استخوان پیشرونده که مستعد شکستگی استخوان است ، میباشند. افراد مبتلا به این بیماری ریسک افزایش یافته ابتلا به بیماری قلبی عروقی یا نارسایی تنفسی در اثر تجمع چربی به ترتیب  در قلب یا ریه ها را نیز دارند. اگر این بیماری درمان نشود ، علائم مرتبط با آن با گذر زمان تشدید میشوند گرچه این بیماری در میان افراد بیمار به شدت متنوع است.

فراوانی زانتوماتوز مغزی-تاندونی

شیوع زانتوماتوز مغزی-تاندونی در حدود 1 در هر یک میلیون نفر در سراسر جهان تخمین زده شده است. این بیماری در جمعیت یهودی مراکش شایع تر بوده و 1 در 108 فرد میباشد.

علل بیماری زانتوماتوز مغزی-تاندونی

جهش های ژن CYP27A1 باعث زانتوماتوز مغزی-تاندونی میشوند. ژن CYP27A1 دستورالعمل هایی برای تولید آنزیمی به نام استرول 27-هیدروکسیلاز ، فراهم میکند. این آنزیم در مسیر تجزیه کلسترول برای تشکیل اسیدهای مورد استفاده در گوارش چربی ها ( اسیدهای صفراوی ) بویژه یک اسید صفراوی به نام چنوداکسی کولیک اسید (chenodeoxycholic acid) فعالیت میکند. جهش های ژن CYP27A1 منجر به تولید آنزیم استرول 27-هیدروکسیلاز غیر عملکردی یا غیر طبیعی میشوند که نمیتواند به تشکیل چنوداکسی کولیک اسید کمک کند. در نتیجه مولکول های دیگر از طریق یک مسیر جایگزین تشکیل میشوند. مولکولی به نام کلستانول که مشابه کلسترول میباشد علاوه بر موادی به نام الکل های صفراوی تولید میشود. کلستانول و الکل های صفراوی در خون افزایش میابند در حالیکه میزان کلسترول خون معمولا طبیعی است. در بافت های متنوعی در بدن ، از جمله مغز و قلب ، میزان کلسترول و کلستانول افزایش میابد. این لیپیدها بخش زیادی از چربی های زانتوماها را تشکیل میدهند. تجمع کلسترول و کلستانول در بافت های سراسر بدن باعث ایجاد علائم زانتوماتوز مغزی-تاندونی میشود.

الگوی توارث زانتوماتوز مغزی-تاندونی

این بیماری با الگوی توارث اتوزومی مغلوب به ارث میرسد ، به این معنی که هر دو کپی ژن در هر سلول حاوی جهش میباشند. والدین فردی با بیماری اتوزومی مغلوب هر کدام یک کپی از ژن جهش یافته را حمل میکنند ، اما معمولا علائم و نشانه های بیماری را نشان نمیدهند.